Jak łączyć barwy, by otrzymać kolor?

Zanim zaczniemy łączyć kolory, warto wiedzieć, czym tak naprawdę są barwy, które widzimy. Kolor nie jest cechą światła, a wrażeniem, jakie powstaje w mózgu pod wpływem fali o określonej długości. Właśnie dlatego widzenie koloru jest kwestią indywidualną – tę samą długość fali, czyli wrażenie koloru, każdy z nas może odbierać nieco inaczej.

Wrażenie barwy jest sumą działania trzech kolorów podstawowych o różnej długości fal: czerwonego, zielonego i niebieskiego. Inaczej mówiąc, mieszanie barw podstawowych w różnych proporcjach tworzy kolejne kolory. Nie bez znaczenia pozostaje ilość światła, które dociera do oka. Im jest go mniej, tym barwa wydaje się ciemniejsza. Wrażenie barwy, jakie odnosimy, obserwując dany przedmiot zależy od tego, ile pochłania on światła i ile go odbija. Meble i przedmioty z porowatą fakturą pochłaniają więcej światła, a mniej odbijają. Te, które w całości pochłaniają białe światło, oko widzi jako czarne, a te, które całkowicie je odbijają, widzimy jako białe. Gładkie, polerowane powierzchnie znacznie więcej odbijają niż pochłaniają światła, dlatego wydają się nam jaśniejsze.

Barwa, jasność a nasycenie

Wpływ na postrzeganie koloru ma jego barwa, jasność i nasycenie. Wystarczy subtelna zmiana w proporcjach tych trzech składników, byśmy zauważyli różnice i wyodrębnili nowy kolor.

Kilka różnych barw – od czerwonej do fioletowej.

Barwa powstaje w wyniku zmieszania trzech bazowych kolorów, a później także mieszania kolejnych wypadkowych.

Próbki kolorów o tej samej barwie, ale różnych stopniach jasności.

Jasność to nic innego, jak intensywność koloru, zależna od ilości światła. Rozpatrywana jest w zakresie jednej barwy. Jeśli zostanie podana pełna paleta intensywności jednej barwy (na przykład różowej), to będzie sięgać od bieli do czerni, czyli od pełnego światła do zupełnego jego braku. Zauważmy, że w ciemności nie widzimy, czy nasza kanapa ma kolor ciemnoróżowy – jest po prostu czarna, tak jak wszystkie przedmioty w domu.

Próbki kolorów o tej samej barwie, ale różnym nasyceniu. Nasycenie każdej barwy kończy się kolorem szarym.

Nasycenie to czystość koloru i może być rozpatrywana w jednej barwie i jednej jasności. Określa, jak bardzo barwa bazowa zostaje zniekształcona przez inne kolory.

Jak łączyć kolory, stosując koło barw?

Koło barw to coś w rodzaju legendy do zasad mieszania kolorów i powstawania barw. Na graficznym modelu w kształcie koła umieszczone są kolory podstawowe oraz te, które wynikają z ich połączenia. Całość tworzy zamknięty cykl, a poruszając się po nim zgodnie z ustalonymi regułami, możemy dowiedzieć się, jak prawidłowo zestawiać ze sobą poszczególne barwy.

Warto zauważyć, że na kole barw nie ma bieli, czerni i szarości w „czystej postaci”. Barwy znajdujące się po przeciwnych stronach środka koła dają kolory dopełniające, które połączone ze sobą w odpowiedni sposób tworzą biel i czerń – te z kolei dają neutralną szarość. Kolory można łączyć na zasadzie kontrastu lub podobieństwa.

Pomocnym programem do sprawdzania i zestawiania kolorów jest Adobe Color.

Wyróżniamy cztery rodzaje zestawień kolorystycznych:

• Barwy monochromatyczne, czyli połączenie kilku tonacji jednego koloru o tej samej temperaturze, np. wykorzystanie odcieni zielonego, od najciemniejszego do najjaśniejszego, w całym pomieszczeniu.
• Barwy komplementarne, czyli łączenie kolorów znajdujących się po przeciwnej stronie koła np. żółty i niebieski. W ten sposób kolory stają się wyrazistsze i intensywne.
• Barwy analogiczne, czyli połączenie trzech kolorów znajdujących się obok siebie na kole barw, np. zielony, zielono-żółty i żółty. Jest to odważne zestawienie, w którym zachowana jest jednak spójność kolorystyczna.
• Barwy w harmonii trójkąta, czyli wykorzystanie trzech barw znajdujących się na szczytach trójkąta równobocznego, który wpisujemy w koło barw (inaczej – co czwarty kolor na kole barw), np. niebieski, żółty, czerwony. Na pierwszy rzut oka takie połączenie może wydawać się przesadą, jednak kolory te bardzo dobrze się dopełniają. Z jednej strony łagodzą kontrast, z drugiej zaś podkreślają głębię kolorystyczną.

Systemy kolorów wzorcowych – RAL, Pantone i NCS

Dla usystematyzowania opisów kolorów produktów tworzonych przez różne gałęzie przemysłu, a jednocześnie dla wygody klientów, powstały dwa systemy kolorów wzorcowych. To nic innego, jak system kolorów oznaczonych numerami. W ten sposób powstały wzorniki, którymi kieruje się praktyka przemysłowa. Zamawiając produkt ze wzornika, masz pewność, że bez względu na zakład, który wytworzy dany produkt, będzie on miał taki kolor, jakiego oczekujesz po obejrzeniu wzoru.

RAL – system oznaczania barw niemieckiego instytutu

W celu sklasyfikowania opisu kolorów produkowanych w różnych technologiach najczęściej stosuje się system RAL. Jego historia sięga 1927 r., ale przez blisko sto lat przeszedł kilka transformacji. Początkowo liczył 40 kolorów, dziś obejmuje ich kilkaset. Dla potrzeb projektowania standardowy system RAL rozbudowano, dodając do barw z klasycznego wzorca ich odcienie i tonacje. W ten sposób powstał między innymi RAL DESIGN, liczący ponad 1600 opisów kolorów.

Wzorce RAL stosowane są przez producentów farb, lakierów czy folii samoprzylepnych, czyli takich produktów, które mają być w identycznym kolorze bez względu na zakład produkcyjny, rodzaj przedmiotu czy materiał, z jakiego zostały wykonane. To tzw. kolory korporacyjne. Stosuje się je do znakowania czy foliowania pojazdów, wyposażania wnętrz, farbowania tkanin na stroje służbowe czy tworzenia gadżetów reklamowych.

PMS – Pantone Matching System, czyli amerykański system identyfikacji kolorów

Drukarnie częściej sięgają po drugi system kolorów. Pantone Color Matching System został wprowadzony w roku 1983 w Stanach Zjednoczonych. Identyfikacja i opis barw oparte są na zestawie kolorów wzorcowych.

Wzornik Pantone to międzynarodowy system kolorystyczny, który jest stosowany w projektowaniu graficznym zarówno do druku jak w wersji pre-press (komputerowej). We wzorniku Pantone Plus znajduje się blisko 2 tysiące kolorów podstawowych, a dodatkowo także kolory pastelowe, neonowe i metaliczne.

Tworzenie barwników RAL opiera się na modelach uzyskiwania kolorów RGB i CMYK, podczas gdy kolorów dodatkowych z wzornika PANTONE nie można uzyskać w druku czterokolorowym.

NCS – Natural Color System, jednym z najbardziej rozpowszechnionych systemów na świecie

Natural Color System (NCS) – logiczny system porządku barw, opracowany przez szwedzki ośrodek Scandinavian Colour Institute, oparty na percepcji koloru przez człowieka.

NCS jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych systemów na świecie i stanowi normę w Szwecji, Norwegii i Hiszpanii. Na podstawie licencji korzysta z niego około 1000 przedsiębiorstw w 60 krajach. Pozwala on opisać wszelkie wyobrażalne kolory, niezależnie od materiału, faktury, receptury itp. oraz nadać im jednoznaczną notację symboliczną, co pozwala je analizować, wytwarzać i kontrolować oraz przekazywać dane o kolorze między producentami, projektantami i ich klientami. Wszystkie stosowane pigmenty spełniają najwyższe wymogi norm Unii Europejskiej do tego stopnia, że nie jest konieczne oznaczanie ich symbolami dotyczącymi szkodliwości dla zdrowia i zagrożenia środowiska naturalnego.

System NCS bazuje na zdolności człowieka do rozróżniania sześciu podstawowych kolorów: bieli (W), czerni (S), żółci (Y), czerwieni (R), błękitu (B) i zieleni (G). Symboliczna notacja opiera się na procentowej relacji między nimi a kolorem badanym. Kolor (Hue) opisujemy przez procentową relację do dwóch najbliższych podstawowych kolorów chromatycznych. Ponadto podajemy sczernienie (Blackness) oraz chromatyczność (Chromaticness), czyli stopień nasycenia danym kolorem.